Osmanlıda Mukataa Sistemi

Mukataa osmanlı maliye tarihinin en önemli konularından biri devlet harcamalarında finansman aracı olan mukataa kurumudur.

Osmanlıda mukataa sistemi. Mukataa hazinenin gelir kaynaklarından biri. Gelirleri padişah kızlarına ve ailelerin bırakılan topraklardı. Osmanlı devleti nde geliri doğrudan doğruya hazineye kalan araziye denirdi. Mukataa bir işletme olabileceği gibi genel olarak gelirlerin tahsil edilmesini konu edinebilen bir kuruluştur 2bu bağlamda değer lendirildiğinde osmanlı malî idarî sistemi içerisinde mukataa üstlendiği fonksiyon nedeniyle hem osmanlı belgelerinde hem de osmanlı toprak sistemi vergi toplama yöntemleri ve malî yapısı üzerine yapılan çalışmalarda farklı anlamlarının kullanıldığı görülmektedir 3.

Hukuk terimi olarak mukataa. Osmanlı maliyecileri bu kurum aracılığıyla devletin nakit ihtiyacını karşılama iç borçlanmayı sağlama ve özel sektörü finansman sürecine dahil etme amacını öngörmüşlerdir. A havas ı hümayun toprakları. Gelirleri doğrudan doğruya devlet hazinesine giren topraklar olup mukataa ve iltizam yoluyla yönetilirdi.

Osmanlı devletinde toprak sistemi. Yüzyılda mâlikâne sistemi içinde birer mukātaa haline getirmekte sakınca görmemiştir. Ancak aralarında önemli bir fark vardı. Bu sisteme iltizam sistemi denirdi.

On altıncı yüzyılın ortalarına doğru iltizâm usûlü para ekonomisinin gittikçe değer kazanması sonucunda tımar sistemini de içine alarak daha yaygın bir duruma geldi önceleri ticâret maddelerine konan resimler ve pâdişâh haslarının gelirleri hâsılatı nakit olarak te min. Devlet adamlarına hizmetleri karşılığı mülk olarak verilen topraklardı. Osmanlı maliye tarihinin en önemli konularından biri devlet harcamalarında finansman aracı olan mukataa kurumudur. Bu sistem ile devlet tapulu arazilerde olduğu gibi köylü aileleri bünyesine verilmeyen araziyi belli bir kira bedeli.

Nihayet özel mülkiyet alanında kalan birçok tesisi de tahmîshâne mumhâne enfiye ve kumaş imalâthaneleri vb osmanlı maliyesi xviii. Bu topraklardan elde edilecek gelir peşin olarak mültezim denilen varlıklı kişilere satılır ve mültezimlerden alınan paralar doğrudan hazineye aktarılırdı. Osmanlı devleti nde iltizâm usûlü kuruluş yıllarından îtibâren görülmüş ve tımar sistemi ile bir bütünü tamamlayan unsur olarak varolmuştur. Mukataa sistemi ise tapulu arazi sisteminden tamamen farklı bir toprak yönetim rejimini ifade etmekte olup bu sistemde devlet bir gelir kaynağını özel bir şahsa belirli bir bedel karşılığında devretmektedir.

1299 1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş türk ve islam devletinde toprak adı verilen yeryüzünün üzerinde bitkiler yetişen ve kayaların taşların parçalanması ve bozunmasiyle meydana gelen en üst tabakasının paylaşılması ve yönetilmesini içeren sisteme verilen isimdir. Osmanlı maliyecileri bu kurum aracılığıyla devletin nakit ihtiyacını karşılama iç borçlanmayı sağlama ve özel sektörü finansman sürecine dahil etme amacını öngörmüşlerdir. Mâlikâne sisteminde mukātaa adı verilen vergi kalemleri iltizamda olduğu gibi müzayede ile ihale edilirdi.