Osmanlı Haraç Vergisi
Islâm vergi hukukunda olduğu gibi osmanlılarda da haraç iki kısma ayrılmaktadır.
Osmanlı haraç vergisi. Bunlar haraç i muvazzaf yüzölçümüne göre ve haraç i mukasem toprağın verimine göre adını taşımaktadırlar. 1925 yılında bu vergi halkçılık ilkesi doğrultusunda kaldırılmıştır. Osmanlı imparatorluğu nda müslüman olmayanlardan askeri hizmet karşılığı olarak alınan bir tür baş vergisi. Yüzyıla kadar bu vergiyi ifade etmek üzere genellikle haraç kelimesi kullanılmış daha sonra cizye veya cizye i şer î yaygınlaşmıştır.
Haraç osmanlı devleti nde daha ziyade gayr i müslim halkı ilgilendiren vergilerden biridir. Osmanlı hukukçuları bu vergiyi harac ı mukasseme saymışlardır. Haraç ın bu iki kısmı da ser î vergilerden olduğu için gerek ilk tarhı gerekse ilk tahsili ile ilgili bir başlangıç tespit etmek mümkün değildir. şeriat kuralları ile kur an ı kerim ve sünnete dayanan vergilerdir.
Ebusuud efendiye göre reayadan alınan vergilerin çoğu şer i vergilerdi. Harac ı mukasseme veya öşür vergisi ürün üzerinden alınır. şer i vergiler 3 alt gruba ayrılır. Ayrıca bazı belgelerde arazi haracından ayırt edilmek için cizye yerine baş haracı tabirine de rastlanır.
Harâc ı ruûs harâc ı baş cizye vermekle mükellef kişilerden harâc ı arz bağ haracı araziden alınan vergi demektir.